Sayın Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanımız;
Yoğun işleriniz nedeniyle biz tüketicilerin size ulaşması mümkün olmuyor. Ne kadar uğraşsa da tüketici dernekleri sizden bir randevu dahi alamıyor. Oysa biz tüketicilerin beslenebilmesi, sağlıklı güvenli ve ulaşabilir gıdaya kavuşabilmesinde, ekmekten et ve süte büyük sorunları var.
Bugün ilk olarak bu temel gıdalarımızın başında gelen ekmek konusundaki halimizi arz etmeye çalışacağım. Türkiye’ de özellikle dar ve sabit gelirli halkımızın en önemli besin kaynağı ve temel gıdası olan ekmek, ülkemizde her gün ortalama 85 milyon üretilmekte; kişi başına ise günlük 300 gr ekmek tüketilmektedir. Sayın Bakanımız, bilindiği gibi 1. Aralık 2017 tarihinde Türk Gıda Kodeksi değişti. Buna göre ekmek artık fırıncı lobisinin “israfı önleme” (!) bahanesi doğrultusunda artık 250 gram yerine 200 gram ağırlıktan başlayarak üretilebilecek. Ayrıca eskiden 50’ şer gram artırılarak üretilebilirken, bu yeni ekmek kodeksi değişikliğiyle 10’ar gram artırılmak suretiyle piyasaya arz edilebilecektir.
Bu duruma tepki gösteren Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) ise yaptığı açıklamalarda “Ekmeğin, 200 gramdan başlayarak 10 gram ve katları olarak üretilebilmesiyle fiyatları değiştirmeden 10 gram 10 gram düşürerek gizli zam yapabileceğini.” bildirmişti. Nitekim, tebliğin yürürlüğe girmesininhemen ardından; Ankara, Adana, Mersin ve Adana’ da 250 gramı 1 TL olan ekmek 200 grama düşürülerek aynı fiyattan satılmaya başlandı!..
Ekmek İslam’ da kutsal kabul edilmiştir. Bir tüketici hakkı olduğu kadar kul hakkı da olan ekmekte, tüketiciyi korumak için birçok Osmanlı Padişah fermanı yayınlanmış, hatta ekmeğe narh koyulmuştur. Ekmeğin, 200 gram olarak üretilebilmesine olanak tanıyan bu değişiklik maliyeti ve israfı artıracak; ayrıca 10 grama kadar artırılıp düşürülecek olan ekmek fiyatlarının özellikle tüketici açısından takibi zorlaşacak, denetimi adeta olanaksız hale gelecektir.
Bilim insanlarının belirttiklerine göre; ekmekte gramaj azaldıkça maliyet artar.Kalite olumsuz yönde etkilenir ve bayatlama hızı artar. Bu nedenle fırıncı bahanesinin aksine israf artar. Bu nedenle ekmek gramajı Osmanlı döneminde bile sabit tutulmuş ve kontroller böylece sağlanabilmiştir. Lütfen bu yeni ekmek tebliğini yürürlükten kaldırınız.
Türkiye’ de ekmek tarifeleri fırıncıların isteği doğrultusunda 2,4 TL’ den 5 TL’ ye kadar değişebilmektedir. Oysa tüketici hakkı olan halk tipi ekmekte eksik olan taraf, tüketici temsiliyetidir. Son olarak Maliye Bakanlığı başkanlığında oluşturulduğu duyumları alınan konuyla ilgili çalışmalarda bu konu dikkate alınarak tüketici temsiliyeti sağlanmalıdır. Diğer yandan; Ulusal Gıda Kodeksinde Gıda Sanayicileri temsil edilirken, 80 milyonu temsilen Tüketici Örgütü temsilcisi yoktur. Bu eksiklik ivedilikle giderilmelidir.
Ülkemizde ekmek üretimin; un, malzeme, işçilik, hijyenve kalitesinin ne derecede denetlendiğini söylemek de pek mümkün değildir. Öte yandan gün geçmiyor ki medyada; içinden çivi, tel, jilet vb. benzeri yaşamsal tehlike oluşturan bir ekmek haberi çıkmasın. Ekmek, özellikle sabahları açık kasalarda bakkal, bayii, lokanta vb. yerlerin kapısına bırakılmakta; toz toprak içerisinde, kedi, köpek gibi hayvanların tasalluta maruz kalmaktadır.
Ekmek nefes alan ambalajlarda satılmalıdır. Yine, ekmeğin etiketli olmaması halinde ayıplı bir ekmekten zarar gören tüketici ayıbı kanıtlayamamaktadır. Tüketicinin sağlık ve güvenlik hakkı doğrultusunda ekmekte etiketleme ve ambalajlama gerçekleştirilmelidir.Cezalar caydırıcı olacak şekilde artırılmalı, denetimler genişletilip sıklaştırılmalıdır. Gerekirse tüketici dernekleri fahri olarak devreye sokulmalı ve derneklerin akredite laboratuvarlardan ücretsiz yararlanmaları sağlanmalıdır. Bunun için gerekli yasal ve yönetsel altyapı oluşturulmalıdır.
Ülkemizde neredeyse her mahalleye bir fırın düşmektedir. Bu durumda her fırsatta bu verimsizliğin faturasını tüketiciye zam olarak çıkarmaktadır. Bunun yerine, kamu ile işbirliği içerisinde bir üretim planlaması yapmalı; fırıncı örgütleri esnafını bir araya getirip kooperatifler kurarak Halk Ekmek Fabrikaları gibi, modern, entegre tesisler kurulmasına ön ayak olmalı; devlet ise bu konuda gereken teşvikleri vermelidir.
Sayın Bakanımız, tüketiciler olarak bu konudaki geniş görüşlerimizi 27-28 Mart’ ta Konya’ da toplanan Ulusal Ekmek Çalıştay’ında konuşmacı olarak da ifade etmek isterdik.Ancak;
ilgili sektör temsilcilerinin çeşitli oturumlara konuşmacı olarak katıldığı programda tüketicilere konuşmacı olarak yer verilmedi. Bu durumda tüketici görüşleri ilgililere ancak yazılı olarak iletilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla, “tüketicinin,temsil edilmediği bir çalıştayda” belirlenecek olan politikalarla “ekmeğimiz elden gidiyor” diye seslenmeden edemiyoruz. Sayın “Fakıbaba”*; kutsalımız, yaşam kaynağımız, temel gıdamız ve hakkımız olan ekmeği gereği için Gıda Bakanımız olarak size emanet ediyoruz.
Saygılarımızla.
* Fıkıhın babası, Kuran’ı iyi bilen .
